Thầy GS. TS. VS. Nguyễn Vĩnh Niên người con ưu tú của miền Tây nam bộ, là một trong những giảng viên đầu tiên của Y dược đại học đường Sài gòn (1954) sau đó là giáo sư thực thụ tại Dược khoa đại học đường Sài gòn (DKĐHĐSG); là người khoa trưởng thứ hai nhưng đã đảm nhiệm chức vụ khoa trưởng từ 1963 đến 1975, hầu như suốt lịch sử tồn tại của DKĐHĐSG (1961-1975). Sự hình thành phát triển trong đào tạo ngành dược và DKĐHĐSG gắn với hoạt động và đóng góp suốt cuộc đời của Thầy cả trong vai trò lãnh đạo, quản lý lẫn trong chuyên môn, học thuật và giảng dạy.
1. Sơ lược về GS. TS. VS. Nguyễn Vĩnh Niên
Ngày và năm sinh: 29-11-1925 tại Mỹ Tho
Đào tạo: Tốt nghiệp Dược sĩ hạng nhất (1951); Tiến sĩ Dược khoa (1953) tại Pháp; Cử nhân khoa học Saigon (1956); Tiến sĩ Dược khoa quốc gia và Tiến sĩ khoa học quốc gia (1960) tại Pháp.
Chức trách công tác:
- Giảng nghiệm viên (từ 1954); Giảng sư, Trưởng Ban Ký sinh trùng (từ 1960); Giáo sư diễn giảng, rồi là Giáo sư thực thụ (từ 1968) tại Dược Khoa đại học đường Saigon.
- Khoa Trưởng Dược Khoa đại học đường Saigon từ tháng 12/1963 cho đến ngày 22-4-1975.
- Phó Viện Trưởng Viện đại học Sài gòn từ 1974 đến hết tháng 4-1975.
Sau 1975, là Chủ nhiệm Bộ môn Ký sinh trùng; Phó Trưởng Khoa Dược, Đại học Y dược TP. HCM (1980-1995).
Được phong các danh hiệu:
- Giáo sư (đợt I, quyết định số 131-CP ngày 29-04-1980 của Việt nam).
- Nhà giáo ưu tú (20-11-1990)
- Viện sĩ Viện Hàn Lâm Quốc Gia Dược Khoa của Pháp (1996)
1. Về vai trò lãnh đạo, quản lý Dược Khoa đại học đường Sài Gòn
Khi thành lập năm 1961 DKĐHĐSG có trụ sở tại 69 Công Lý (nay là Nam Kỳ Khởi Nghĩa - Nhà Thiếu Nhi TP. HCM)
Từ tháng 12/1963 DKĐHĐSG chuyển về Thành Cộng Hòa nguyên là trụ sở Bộ hải quân Pháp, sau là nơi đóng quân của Lữ đoàn Phòng vệ Phủ Tổng thống tại số 41 Cường Để, nay là Đinh Tiên Hoàng.
Với vai trò Khoa Trưởng DKĐHĐSG, trong hoàn cảnh ngành giáo dục đại học Việt Nam còn phôi thai, chuyển từ ảnh hưởng và quản lý của Pháp sang nền giáo dục Việt Nam, GS Nguyễn Vĩnh Niên đã tận tụy tổ chức, quản lý phát triển đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất, trang thiết bị, chương trình đào tạo Dược sĩ quốc gia phù hợp với điều kiện Việt Nam.
Với ngân khoản ít ỏi của Chính phủ, cộng với các đợt viện trợ dụng cụ giảng dạy quan trọng của Chính phủ Anh, Pháp, Mỹ, phương tiện giảng huấn được trang bị khá đầy đủ máy móc dụng cụ hóa chất tại các phòng thí nghiệm cho sinh viên thực tập. GS Niên luôn theo dõi từng chi tiết, tiết kiệm tối đa và kiểm tra tới nơi tới chốn. Thầy thường xuyên ghé các Phòng thí nghiệm theo dõi tình hình trang bị dụng cụ, hóa chất, đồ dùng giảng dạy cho sinh viên; sắp xếp dụng cụ hóa chất tiếp nhận từ viện trợ, không bỏ sót một chi tiết nhỏ.
Trong xây dựng chương trình giảng dạy: Chương trình giảng dạy đại học được tham khảo theo chương trình của Pháp, Nhật và được thay đổi nhiều lần cho phù hợp với nhu cầu của cộng đồng - xã hội và tiến triển của ngành dược thế giới. Từ chỗ mục tiêu đào tạo Dược sĩ dược phòng bán lẻ (giai đoạn 1954-1963), chương trình được thay đổi để hướng dần đến mục tiêu theo các chuyên ngành như: Dược khoa bệnh viện, Sản xuất dược phẩm, Kỹ thuật thí nghiệm và Dược liệu nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển toàn diện ngành Dược.
Để tăng cường nhân viên giảng huấn, ngoài số Dược sĩ sang Pháp đậu bằng Tiến sĩ Dược khoa, Tiến sĩ Khoa học về nước, Trường đã thiết lập chứng chỉ cao học đào tạo bằng Tiến sĩ Dược Khoa đệ tam cấp từ niên khóa 1968-1969, và gửi giáo sư tu nghiệp nước ngoài.
Đối với nhân viên và sinh viên: GS Niên gần gũi, giúp đỡ tạo điều kiện cho sinh viên hoạt động và phát huy khả năng. Thầy gần gủi thăm hỏi nhân viên, người lao công chăm sóc vườn cây, thăm hỏi Ban đại diện sinh viên v.v. Khi Ban đại diện sinh viên tổ chức đoàn cứu trợ, hay tổ chức văn nghệ, mỗi buổi sáng trước khi vào văn phòng và buổi chiều trước khi về GS Niên thường hay tạt ngang qua nơi sinh viên để hỏi thăm các công việc và xem sinh viên có cần giúp đở không. GS Niên đã khuyến khích, giúp đỡ Ban đại diện sinh viên xây dựng Vườn Dược Thảo (từ 1964-1965), đặc biệt đã chia sẻ một khu bên cạnh văn phòng để cho sinh viên thành lập Trung Tâm Sinh hoạt sinh viên dược khoa trong đó có Câu Lạc Bộ Sinh viên Dược Khoa, là nơi hàng tháng và cuối năm, sinh viên tổ chức đêm Văn Nghệ. Trong các Trường đại học thuộc Viện đại học Saigon, Dược Khoa đại học đường là Trường duy nhất có Câu lạc bộ sinh viên và sinh viên các phân Khoa khác hay thích lui tới.
2. Vai trò Giáo sư, chuyên gia về Ký sinh trùng và Dược học
Giữa thế kỷ 20, là thời kỳ phát triển nghiên cứu về sinh lý, sinh thái, chu kỳ, cấu trúc của ký sinh trùng (KST), chu kỳ sinh học trên vật chủ... và bắt đầu ứng dụng thành tựu khoa học như bệnh học, dược học, dịch tễ học, y tế công cộng… vào chẩn đoán, điều trị, phòng chống các bệnh KST. Là một nước trong vùng nhiệt đới, kinh tế – xã hội Việt Nam lúc đó đang phát triển nhưng còn thấp và có hầu hết các loại bệnh KST đã được mô tả trên thế giới như bệnh giun sán, sốt rét, đơn bào, sán lá, trùng roi v.v… Thầy đã xây dựng Ban Ký sinh trùng tại DKĐHĐSG. Ban Ký sinh trùng giảng dạy Mô học động vật & Ký sinh trùng, đây là môn khó học khó nhớ, nhất là về nhận dạng. Phần dạy lý thuyết luôn kèm theo các biểu đồ mô tả sinh thái, cấu trúc, chu kỳ phát triển của KST. Phần thực tập giúp nhận diện mô học và KST trên kính hiển vi. Ngoài ra hàng tháng sinh viên được xem phim nhựa về bệnh học, phát triển và thành tựu của chuyên ngành KST.
Bài giảng Ký sinh trùng luôn được cập nhật kiến thức, kiến thức từ sách vở, từ thực tế bệnh KST trong nước và thế giới, cùng các thông tin thực tiễn trong phòng chống bệnh KST. Vì vậy, ngoài các kiến thức cơ bản của các KST, các thông tin về bệnh diễn biến bệnh KST tại Việt Nam, cách chẩn đoán và thuốc dùng điều trị luôn được GS Niên quan tâm và thông tin cho học trò. Đây cũng là điều GS Niên đòi hỏi các giảng viên (GV) trẻ trong bộ môn phải rèn luyện và thực hiện.
Đối với chuyên ngành Ký sinh trùng: GS Niên là một trong những đầu đàn với nhiều đóng góp cho chuyên ngành. Đặc biệt, trước khó khăn chung của đất nước sau thống nhất đất nước về thuốc chữa bệnh, GS Niên đã nghiên cứu, tìm kiếm nguồn thuốc điều trị bệnh KST từ các nguyên liệu có sẵn trong nước, từ cây thuốc có tác dụng trên KST. Các lĩnh vực nghiên cứu của thầy đều nhằm hướng phát triển ngành Dược trong nước, thuyết phục người dân sử dụng thuốc nội trong điều trị bệnh giun sán; các nghiên cứu thực nghiệm về nuôi cấy và thử tác dụng của nguyên liệu trên KST nhằm ứng dụng sử dụng nguồn nguyên liệu có sẵn trong nước; nghiên cứu thuốc trị bệnh KST và vi nấm từ dược liệu,… GS Niên đã triển khai một số đề tài như nghiên cứu tinh dầu cam xua muỗi; tác động diệt chí của hạt mãn cầu; kem trị nấm da từ dầu tràm và salicylanilic; nghiên cứu chiết xuất, thử tác động và chế tạo dạng thuốc đặt trị Candida âm đạo; nghiên cứu môi trường nuôi Trichomonas vaginalis nhằm mục đích thử tác động kháng trùng roi này của các nguyên liệu có sẵn trong nước,…
GS Niên đã viết sách, dịch sách chuyên ngành nhằm cung cấp nguồn sách tham khảo, sách giáo trình cho sinh viên:
GS Niên đã soạn 9 giáo trình về Sinh học thực vật, Động vật học, Sinh lý học, Ký sinh trùng học, Huyết học cho sinh viên Trường đại học Khoa học Saigon, đại học Dược Khoa Saigon, đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh. Tham gia soạn thảo 2 quyển Từ diển Danh từ Thực vật, Danh từ Dược học. Tham gia dịch quyển Abrégé de Pharmacie galénique của Le Hir. Tham gia Hiệu đính danh từ dược học trong quyển Từ điển Y Dược Pháp Việt. Cộng tác với DS. Ngô Thế Hùng viết quyển “Cách sử dụng dược phẩm đặc chế trong và ngoài nước”. Cộng tác với BS. Trần Xuân Mai viết quyển Ký sinh trùng Y học. Tham gia soạn thảo “Từ điển Bách khoa Dược học”. Dịch quyển Vidal đầu tiên của Việt Nam. Các giáo trình lý thuyết và thực hành ký sinh trùng quay roneo của GS Niên là tiền đề cho giáo trình, sách KST (lý thuyết và thực hành) dùng trong đào tạo dược sĩ đại học hiện nay.
3. Vai trò người thầy đào tạo cho nhiều thế hệ học trò
GS Niên đã tham gia đào tạo 40 niên khóa dược sĩ, nhiều thế hệ học trò; đã hướng dẫn nhiều luận án, luận văn, khóa luận cho Nghiên cứu sinh, dược sĩ chuyên khoa II, chuyên khoa I; thạc sĩ và dược sĩ. Hình ảnh người Thầy với cây thước gỗ dài giảng dạy về hình thái và các chu trình phát triển của các ký sinh trùng, ai đã từng học qua chắc hẳn vẫn còn nhớ.
Những thập niên đầu sau 1975, khi các nguồn tài liệu chưa phong phú và dễ dàng như hiện nay, GS Niên luôn tìm và cung cấp các tài liệu mới cho các GV trẻ ở bộ môn, khi được thầy chia sẻ một tài liệu chuyên ngành mới để bổ sung kiến thức quả thực rất quý giá. GS Niên đã rèn luyện cho các GV trẻ thói quen tìm hiểu và học tập cái mới. Cho đến hôm nay, việc bổ sung kiến thức, cập nhật cái mới, thực tiễn vào bài giảng đã trở thành thói quen và công việc thường xuyên của các thế hệ GV trong bộ môn.
Đặc biệt thầy luôn gần gủi, động viên, giúp đỡ các học trò gặp khó khăn trong cuộc sống. Từ sự bao dung, độ lượng của thầy đã thuyết phục được các học trò để họ có thể vượt qua khó khăn, gắn bó với nhà trường, vươn lên trong rèn luyện, học tập giữ được vị trí của mình trước khó khăn chung của đất nước.
Sau khi thầy mất đi, học bổng mang tên Nguyễn Vĩnh Niên đã được gia đình, các thế hệ học trò của thầy thực hiện nhằm giúp đỡ các học trò nghèo, vượt khó cũng là sự tiếp tục công việc của thầy lúc sinh thời.
4. Là người trí thức yêu nước, người con ưu tú của dân tộc Việt Nam
Mặc dù được đào tạo và ảnh hưởng nền văn hóa Pháp, trong thời kỳ hoạt động tại DKĐHĐSG chịu sự quản lý của chính quyền Sài Gòn nhưng trong tư tưởng và hành động Thầy vẫn luôn quan tâm đến độc lập, tự cường, sự phát triển xã hội, tương lai của dân tộc Việt nam đặc biệt là sự phát triển của ngành Dược. Thầy đã âm thầm hỗ trợ hoạt động của phòng trào sinh viên học sinh tại trường.
Sau 1975, trước làn sóng người rời đất nước đi định cư ở nước ngoài, thầy là một trong ba giáo sư đã chọn ở lại để giảng dạy, nghiên cứu và đóng góp cho sự nghiệp xây dựng đất nước.
DKĐHĐSG trở thành khoa dược với bộ máy quản lý mới GS Niên vẫn không nệ hà với vị trí là GV, vẫn hết lòng đóng góp xây dựng giảng dạy, vẫn với tinh thần tich cực tham gia mọi hoạt đông của nhà trường, Thầy được đề cử tham gia Hội đồng khoa học, tổ chức các Hội nghị Khoa học kỹ thuật,… Năm 1980, Thầy được bổ nhiệm Phó Trưởng Khoa Dược, phụ trách đào tạo, nhiều lần phụ trách Trưởng Trung tâm tuyển sinh đại học, Thầy cũng tích cực và gắn bó với sinh hoạt tập thể của Công đoàn như tổ chức phục vụ ngày 8-3, tổ chức du lịch v.v. Trên từng công việc, GS Niên luôn quản lý từ tổng thể đến chi tiết, cho từng cá nhân, kiểm tra tới nơi tới chốn, phòng ngừa bất trắc, do đó mọi việc đều mỹ mãn.
Thầy đã bỏ nhiều công sức xây dựng bộ môn KST. xuyên suốt các đóng góp, các đề tài nghiên cứu của Thầy đã nói lên được mong muốn phát triển ngành Dược Việt Nam nói chung, chuyên ngành KST nói riêng.
Thầy luôn nghiêm túc trong tất cả các công việc từ nhỏ đến lớn. Là người thầy, người công dân gương mẫu. Những mặt đóng góp của thầy đã nói lên tinh thần yêu nước, ước muốn xây dựng nhà trường, xây dựng đất nước ngày càng tốt đẹp hơn.
Một đồng nghiệp đã viết những dòng hồi ức về Thầy: Trong mắt những đồng nghiệp, GS. Nguyễn Vĩnh Niên là người hiền lành, dễ mến, giàu lòng nhân ái, rất giản dị và hoà mình với sinh viên.
Những ai đã từng làm việc hoặc được hướng dẫn luôn thương yêu và quý trọng GS Niên. Giáo sư có kiến thức sâu-rộng, yêu nghề, tận tụy, giản dị, độ lượng, sẵn sàng giúp đỡ; là tấm gương và là người cha thứ hai hết mực chăm lo về chuyên môn, quan tâm về đời sống, luôn tạo điều kiện cho các sinh viên, học trò làm việc và học tập.
DS. Nguyễn Văn Thạnh, PGS. TS. Nguyễn Đinh Nga
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét